MAL PAYLAŞIMI
(MAL REJİMİNİN TASFİYESİ)
Boşanmada mal paylaşımı nasıl olur ?
Boşanma ile eşler arasındaki mal rejimi sona ermiş olur. Toplumumuzda mal paylaşımı olarak bilinen işlem eşler arasında mevcut mal rejiminin tasfiyesidir. Bu tasfiye işlemi sonunda hangi eşin, ne kadar alacaklı olduğuna karar verilir. 4721 sayılı kanunla 01.01.2002 tarihinden itibaren ülkemizde yasal mal rejimi "Edinilmiş mallara katılma" olarak kabul edilmiştir.
Edinilmiş mallara katılma rejimi nedir ?
Eşlerin her birinin kişisel mallarının ve edinilmiş mallarının belirlendiği, kişisel malların koruma altında olduğu, edinilmiş malların ise eşler arasında paylaştırmaya tabi tutulduğu uygulamadır.
Kişisel mal nedir ?
Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,
Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
Manevî tazminat alacakları,
Kişisel mallar yerine geçen değerler
Her iki eşin evlenmeden önce edindikleri mallar kişisel maldır. Miras yoluyla kazanılmış mallar, kazanılan manevi tazminatlar kişisel mal olarak değerlendirilir. Bir kişisel malı satarak alınmış yeni mal da kişisel maldır. Örneğin bir eşin kendisine miras kalan evi satarak yeni bir ev alması durumunda yeni alınan ev de kişisel mal olarak kabul edilir.
Kişisel mallar paylaştırmaya konu edilemez, diğer eş bunlar üzerinde hak iddia edemez.
Edinilmiş mal nedir ?
Bir eşin edinilmiş malları şunlardır:
Çalışmasının karşılığı olan edinimler,
Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,
Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,
Kişisel mallarının gelirleri,
Edinilmiş malların yerine geçen değerler.
Eşler arasındaki mal rejimi nasıl belirlenir ?
01.01.2002 tarihinden itibaren yasal mal rejimi edinilmiş mallara katılma rejimidir. Bu tarihe kadar olan süre için mal ayrılığı rejimi uygulanır.
Çiftler evlenmeden önce evliliklerinde geçerli mal rejimini sözleşme ile belirleyebilir. Noterde yapacakları bir sözleşme ile istedikleri mal rejimini seçebilirler. Yine evlenme başvurusu sırasında da evlendirme memurluğuna hangi mal rejimini seçtiklerini bildirebilirler.
Katkı payı alacağı nedir ?
Katkı payı alacağı, eşlerden birinin, diğer eşin mal varlığına yaptığı ve karşılığını alamadığı katkı sebebiyle istenebilir. Katkı payı (ya da katkı payı alacağı), mal ayrılığı rejiminin geçerli olduğu 01.01.2002 tarihinden önceki dönemde uygulamada olan bir alacak türüdür.
Katkı payı, evlilik dönemi içinde yapılmış olan katkılar için geçerlidir. Diğer eşin mal varlığına yapılan katkı, bir malın edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına yönelik olabilir. Katkı, para şeklinde olabileceği gibi bir mal varlığının devri şeklinde de olabilir. Öte yandan eşlerden biri emeğini koymak suretiyle de diğer eşin mal varlığına katkı yapabilir.
Değer artış payı alacağı nedir ?
Evliliğin devamı esnasında bir eş diğer eşin mal varlığının edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına katkı yapmış olabilir. Örneğin kadının ziynetleri bozdurularak koca adına kayıtlı otomobilin alınmasında kullanılmış olabilir. Bu durumda katkı yapan eş, diğer eşin mal varlığı değerinin artmasında pay sahibi olduğu için bu artışa değer artış payı, buna ilişkin her bir eşin diğerinden olan alacağına ise değer artış payı alacağı adı verilir.
Mal paylaşımı kendiliğinden mi olur ?
Boşanma davasında mal paylaşımına mahkemece kendiliğinden karar verilmez. Eşlerden en az birinin mal rejiminin tasfiyesini talep ederek dava açması gerekir.
Boşanma sonrasında mallar yarı yarıya mı paylaşılır ?
Edinilmiş mallara katılma rejiminde mallar doğrudan paylaşılmaz. Önce her eşin kişisel ve edinilmiş malları belirlenir. Tarafların varsa birbirinde olan kişisel mallarının iadesi istenir. Kişisel mallardan edinilmiş mallara veya edinilmiş mallardan kişisel mallara geçiş varsa bunların denkleştirmesi yapılır. Ardından tam olarak belirlenen edinilmiş mallara ait borçlar düşülerek edinilmiş malların son değeri bulunur. Ortaya çıkan bu değere artık değer adı verilir.
Her iki eşin mal varlığına yönelik artık değer belirlendikten sonra artık değeri daha az olan taraf aradaki farkın yarısı kadar diğer taraftan alacaklı olur. Artık değeri daha az olan eşin, diğer eşten almaya hak kazandığı bu alacağa, "katılma alacağı" denir.
Malların paylaşımında eşlerde direkt edinilmiş mal üzerinde bir hak oluşmaz, yani edinilmiş mallar doğrudan ikiye bölünerek paylaştırılamaz. Katılma alacağı tüm bu hesaplamalar sonunda belirlenen miktardaki maddi bir para alacağı hakkıdır. Katılma alacağına hak kazanan eş diğer tarafın mallarını isteyemez, örneğin diğer eş adına kayıtlı taşınmazın yarısının kendi üzerine tapuda tescilini talep edemez.